نامه معاونت حقوقی در خصوص خارج از ماده 83 ق م م بودن مزایای رفاهی

جناب آقای دکتر منظور رئیس محترم سازمان امور مالیاتی

جناب آقای مهندس شافعی رئیس محترم اتاق ایران و دبیر کمیته حمایت از کسب و کار

با سلام و احترام؛

بازگشت به نامه شماره 7557/200/ص مورخ 24/07/1400 رئیس محترم سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص موضوع «رفع ابهام از مصادیق مزایای رفاهی و انگیزشی مشمولین قانون کار» و همچنین نامه شماره 9085/1/10/ص مورخ 17/09/1400 رئیس محترم اتاق ایران و دبیر کمیته حمایت از کسب و کار با موضوع «تعیین مصادیق مزایای رفاهی و انگیزشی مشمولین قانون کار و معافیت مالیاتی این مزایا و معافیت مالیاتی حق بیمه سهم حقوق بگیران»، به استحضار می رساند:

الف) تبیین مسئله و گردش کار

1- فصل سوم از باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394 از مواد (82) تا (92) به «مالیات بر درآمد حقوق» پرداخته است؛ طبق ماده (83) قانون اخیرالذکر، «درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد، یا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیرمستمر قبل از وضع کسور و پس از کسر معافیتهای مقرر در این قانون»؛ چنان که پیداست، » حقوق و مزایای مربوط به شغل» مشمول مالیات بر درآمد حقوق قرار می گیرد.

2- دادنامه 601- 9/12/1389 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با ابتناء بر ماده (40) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 15/08/1384 ، خدمات و تسهیلات رفاهی و بالمال وجوه پرداختی به کارکنان دولت ” تحت عناوین مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، بن کالا و … را «مزایای مربوط به شاغل» و خارج از شمول احکام مواد 82 و 83 قانون مالیاتهای مستقیم می شمرد.

3- سازمان امور مالیاتی در مقام تمکین از رأی شماره 601 دیوان، بخشنامه ای به شماره 210/4529 مورخ 27/02/1390
ناظر بر معافیت وجوه پرداختی تحت عناوین مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، بن کالا و … صادر می نماید و آن را قابل تسری به بخش غیردولتی نمیداند.

4- در پی صدور رای اصلاحی شماره 73 دیوان عدالت اداری، مبنی بر اصلاح عبارت «کارکنان دولت» به «حقوق بگیران»، بخشنامه شماره 80/98/200 مورخ 27/08/1398 سازمان امور مالیاتی، معافیت های مربوط به مزایای شاغل را به کلیه حقوق بگیران (بخش دولتی و غیردولتی) تسری می دهد. با این عبارت که «وجوهی که بابت مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب و بن کالا در اجرای ماده (۴۰) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و یا بر اساس مقررات استخدامی مؤسسه در حدود متعارف و با ارائه اسناد و مدارک به کلیه کارکنان پرداخت می شود، از شمول حکم مواد 82 و 83 قانون مالیاتهای مستقیم خارج بوده و مشمول مالیات نمی باشد»؛ بخشنامه اخیر به دلیل حذف عبارت «و …» که بیانگر تمثیلی بودن عناوین است با رأی شماره 1956-1957 مورخ 16/01/1400 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، از تاریخ تصویب ابطال می شود.

5- سازمان امور مالیاتی طی مکاتباتی از جمله نامه شماره 52890/200/ص مورخ 20/05/1400 از معاونت امور مجلس، حقوقی و استان های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در خواست بیان مصادیق دیگر کمک هزینه های ماده (40) فوق الذکر و اعلام دقیق سقف وجوه پرداختی بابت آنها، بر اساس مقررات قانون کار را مطرح می نماید، در نامه سازمان ذکر می شود که مزایای غیرنقدی طبق تبصره ماده (83) قانون مالیاتهای مستقیم صراحتا از مصادیق درآمد مشمول مالیات است و این با پذیرش مزایای رفاهی و انگیزه ای به عنوان مصداق دادنامه های دیوان (مزایای مربوط به شاغل) در تعارض است معاونت امور مجلس، حقوقی و استان های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پاسخ شماره 94694 مورخ 07/06/1400، مصادیق کمک هزینه های رفاهی و انگیزه ای را با توجه به مقررات قانون کار قابل احصاء نمیداند و تصمیم گیری در مورد تفکیک مزایای شغل و مزایای شاغل را به ارزیابی «ماهیت پرداخت های انجام شده در وجه کارگران از سوی کارفرمایان» وابسته می داند. در مورد تعیین سقف دقیق آن مزایا نیز بیان می دارد برخی از مزایا مانند کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار (کمک هزینه خواروبار یا بن کارگری)، کمک هزینه مسکن و کمک هزینه عائله مندی دارای حداقل های قانونی مصوب به شکل سالیانه هستند، اما مجموع این مزایا فاقد سقف قانونی مشخص در مقررات قانون کار هستند.

6- سازمان امور مالیاتی نهایتا طی نامه شماره 7557/200/ص مورخ 24/07/1400 با ذکر مراتب، رفع ابهام در این موضوع را از معاونت حقوقی رییس جمهور خواستار می شود که پس از وصول پاسخ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به شماره 155233 مورخ 23/08/1400 و همچنین وصول درخواست رئیس محترم اتاق ایران و دبیر کمیته حمایت از کسب و کار، طی نامه شماره
9085/1/10/ص مورخ 17/09/1400، جلسه ای به تاریخ 27/09/1400 با حضور نمایندگان محترم سازمان امور مالیاتی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و کارشناسان ذی ربط (موضوع دعوت نامه شماره 111007/46611 مورخ 21/09/1400) در معاونت حقوقی ریاست جمهوری برگزار می گردد.
على هذا، نظر به مراتب فوق، نظر این معاونت به شرح بند ب، اعلام می گردد.

ب) اظهارنظر

1- در خصوص شمول مالیات بر درآمد حقوق نسبت به «پاداش افزایش تولید و سود سالانه» اعلام می گردد:

نظر به اینکه برابر ماده (83) قانون مالیاتهای مستقیم «درآمد مشمول مالیات حقوق، عبارت است از حقوق (مقرری با مزد، یا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل… » و

نظر به اینکه برابر دادنامه شماره 601 مورخ 09/12/1389 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، خدمات و تسهیلات رفاهی و تشویق کارکنان که در ماده 40 قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مجوز پرداخت دارد، مزایای مربوط به شاغل بوده و از شمول ماده (83) قانون مالیاتهای مستقیم خارج است و

نظر به اینکه برابر دادنامه اصلاحی شماره 73-27/01/1398 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، عبارت «کارکنان دولت» در دادنامه فوق الاشعار به «حقوق بگیران» اصلاح شده و مفاد آن، مبنی بر عدم شمول مالیات حقوق بر تسهیلات رفاهی به کارکنان بخش غیر دولتی نیز تسری داده شده است و

نظر به اینکه برابر تبصره (3) ماده (36) قانون کار که مقرر می دارد: «مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن، خواروبار، کمک عائله مندی و پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزء مزد ثابت و مبنا محسوب نمی شود»

پاداش افزایش تولید از مصادیق مزایای رفاهی و انگیزهای تلقی شده است؛

لذا پاداش افزایش تولید و سود سالانه، موضوع تبصره (3) ماده (36) قانون کار که طبق ماده 47 همان قانون، به منظور ایجاد انگیزه برای تولید بیشتر و کیفیت بهتر و تقلیل ضایعات و افزایش علاقمندی و بالابردن سطح درآمد کارگران، مطابق آیین نامه مصوب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پرداخت می گردد، از شمول مالیات بر درآمد حقوق خارج است.

2- در خصوص مصادیق مزایای رفاهی و میزان آنها اعلام می گردد:

مصادیق مزایای رفاهی در قانون کار، تمثیلی بوده و به نحو حصری بیان نشده است با وجود این، اهم مصادیق مزایایی که مربوط به شغل نیستند. مطابق قانون کار و دادنامه های شماره 601 , 73 و 1957-1956 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری عبارتند از: 1/2- کمک هزینه مسکن، ماهانه معادل چهار میلیون و پانصد هزار (4.500.000) ریال به موجب تصویب نامه شماره 19756/ت 58673ه مورخ 26/02/1400 هیئت وزیران ؛

2/2- کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار، ماهانه معادل(6.000.000) ریال به موجب بخشنامه شورای عالی کار مصوب 27/12/1399؛

(2.655.495) ریال برای هر فرزند به موجب 86 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354؛ کمک عائله مندی، ماهانه معادل 3/2- 4/2- پاداش افزایش تولید، مطابق قرارداد موضوع آیین نامه ماده 47 قانون کار مورخ 26/09/1390

5/2- میزان سایر موارد، نظير مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب و غیره، چنانچه مقرره خاصی راجع به میزان آنها وجود نداشته باشد، در چهار چوب قانون کار، تابع توافق و عرف است.

پ) پیشنهاد

در راستای بند (9) سیاستهای کلی نظام قانون گذاری مصوب 02/07/1398 مقام معظم رهبری و تاکید بر لزوم شفافیت و عدم ابهام و نیز استحکام در ادبیات و اصطلاحات حقوقی، پیشنهاد می گردد: وزارت امور اقتصادی و دارایی در مقام تهیه پیش نویس لایحه اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم، ابهام ناشی از تفکیک مزایای شغل از شاغل را برطرف نماید.

1-مطابق تبصره 1 ماده 3 آیین نامه موضوع ماده 47 قانون کار: «مأخذ تعیین تولید مبنا در کارگاه باید طوری باشد که بر مبنای آن درصد افزایش تولید در هر دوره تناوب مورد محاسبه از ۳۰ درصد تجاوز نکند، لیکن چنانچه در کارگاهی توان و ظرفیت تولید به نحوی باشد که امکان افزایش تولید بیش از ۳۰ درصد میسر گردد، رعایت سقف مذکور الزامی نمی باشد »
2- شایان ذکر است. مطابق بند ۵ از بند الف تبصره ۱۲ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور: «…نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر و سایر پرداختی ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال به شرح زیر می باشد…»