ساده‌سازی مادۀ 2 قانون تأمین اجتماعی: مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
تو قانون تامین اجتماعی امکان داره بار معنایی کلمات و اصطلاحات با اون معنا و مفهومی که بصورت عام تو ذهن مخاطب میاد یک‌مقدار تفاوت داشته باشه و همین تفاوت هم میتونه گاها باعث برداشت اشتباه ما از متن قانون بشه. قانون گذار با پیش بینی این موضوع اومده در ماده ۲ یکسری از مفاهیم و اصطلاحاتی که قراره مدام باهاشون سر و کار داشته باشیم رو برامون شفاف کرده:
۱_ اولین اصطلاح مربوط به کلمه بیمه شده اس: هر جا تو قانون به این کلمه برخورد کردین بدونید که منظور از بیمه شده کسیه که اولا قانون تامین اجتماعی شامل حالش میشه، یعنی مشمول قانون تامین اجتماعیه ( در مورد مشمول بودن تو ماده ۴ صحبت میکنیم) ،و دوما مبالغی تحت عنوان حق بیمه ( حق بیمه تو بند۶ همین ماده تعریف میشه) به سازمان تامین اجتماعی پرداخت میکنه و در قبال اون از مزایا و برنامه های حمایتی تامین اجتماعی بهره میبره مثل بیمه های درمانی، بیمه بیکاری، بازنشستگی، از کار افتادگی و…
۲_ خانواده بیمه شده: خانواده بیمه شده کسایی هستن که تحت سرپرستی(تکفل) بیمه شده باشن مثل همسر، پدر و مادر از کار افتاده یا مادر بی سرپرست، فرزندانی که در حال تحصیل هستن یا کمتر از ۱۸ سال سن دارن و یا معلول هستن و یا فرزند دختری که مطلقه یا بیوه باشه و تحت سرپرستی بیمه شده قرار داره ، که به واسطه فرد بیمه شده میتونن از مزایای مربوط به این قانون استفاده کنن. البته قانونگذار برای اینکه این افراد بتونن از مزایای بیمه شده استفاده کنن یکسری شرایط درنظر گرفته که تو ماده ۵۸ بهشون اشاره میکنیم.
۳_ کارگاه: از نظر قانون وقتی که صاحبکار یا همون کارفرما (بند ۴ کارفرما تعریف میشه) از بیمه شده بخواد که براش کاری رو انجام بده اون کار قاعدتا تو یه محل و مکان مشخصی باید انجام بشه دیگه، به این محل انجام کار میگن کارگاه، مثل موسسات صنعتی، کشاورزی، ساختمانی، تجاری، مسافربری، معدنی و…
نکته ای که جالبه در مورد کارگاه بدونید اینکه تاسیساتی که بنا به نوع کار متعلق به کارگاه باشه هم جز کارگاه محسوب میشه؛ مثل نمازخونه یا نهارخوری و…
۴_ کارفرما: عموما کارفرما رو بعنوان صاحب کار میشناسن، کسی که برای انجام کارش کارمند و کارگر میگیره تا اون کار رو براش انجام بدن و در ازای انجام کار بهشون مزد میده.(مزد تو بند 5 تعریف میشه)
کارفرما میتونه شخص حقیقی یا حقوقی باشه، بعنوان مثال فردی که صاحب یه مغازه اس و مجوز کسب داره کارفرما حقیقیه و شاگرد مغازه هم کارگرش میشه.
کارفرما حقوقی هم میتونه مدیر عامل یک شرکت باشه که یه تعداد پرسنل داره و این پرسنل در ازای دریافت مزد براش کار میکنن. در رابطه با کارفرمای حقوقی وقتی برای بخش های مختلف شرکت، مدیر و مسئول انتخاب کنه (مثل سرپرست کارگاه، سرکارگر و… )اینا میشن نماینده هاش تو کارگاه، و نکته مهم اینجاس که هر قول و تعهدی این نماینده ها به کارگرا بدن در حکم قول و تعهد کارفرماس.
۵_ مزد : تو قانون تامین اجتماعی اینطور تعریف میشه: وجه و مزایای نقدی( مثل حقوق پایه، سود سالانه و…) یا غیر نقدی( مثل منزل، خودرو و…)که بصورت مستمر(دائم و پیوسته) به بیمه شده، بابت کاری که برای کارفرما انجام داده پرداخت بشه، بهش میگن مزد.
۶_ حق بیمه: بیمه شده طی سالهای خدمتش مبالغی رو به سازمان تامین اجتماعی پرداخت میکنه و سازمان تامین اجتماعی هم در مقابل دریافت این مبالغ مزایایی مثل بیمه درمانی، بیمه بیکاری،از کار افتادگی و… رو به بیمه شده ارائه میده.
۷_ بیماری: وقتی فرد یه حالت غیر عادی برای جسم(مثل زخم معده، آنفولانزا و…) یا روح و روانش( مثل افسردگی و…) ایجاد بشه و مجبور باشه برای درمان به پزشک مراجعه و از خدمات درمانی استفاده کنه ، یا موقتا نتونه سرکار بره و یا اینکه هم نتونه بره سر کار و هم به خدمات درمانی نیاز داشته باشه به این فرد میگن بیمار.
یک اصطلاح دیگه در بحث بیماری وجود داره با عنوان بیماری های حرفه ای به این معنی که بعضی از مشاغل به سبب محیط و ذات کار، بستری برای ایجاد بیماری در کارگر فراهم میکنن و هر زمان کارگر به این بیماری مبتلا بشه در دسته بیماری های حرفه ای قرار میگیره که جاهای مختلفی از قانون بهش اشاره میشه و دونستن تعریفش میتونه دردرک بهتر مواد قانون کمکمون کنه.
۸_حادثه: از نظر این قانون زمانی معنی پیدا میکنه که ۴ تا ویژگی رو با هم داشته باشه:
الف) یک اتفاق پیش بینی نشده اس( یعنی صحنه سازی نباشه)
ب) وقوعش ناگهانی بوده باشه
ج) تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی ایجاد شده باشه
د) موجب صدمه به جسم یا روان فرد بشه
بعنوان مثال: فردی رو در نظر بگیرید که سکته قلبی و یا مغزی کرده، درسته که یه اتفاق پیش بینی نشده و ناگهانی بوده و به جسم هم آسیب رسونده اما این حالت شامل ویژگی سوم حادثه نیست یعنی این اتفاق بخاطر یه عامل درونی تو جسم فرد اتفاق افتاده و ربطی به عامل یا عوامل بیرونی نداشته و در نتیجه این مورد رو نمیشه حادثه در نظر گرفت.
سقوط کردن اشیاء، داخل شدن اجسام به چشم یا بدن، سوختگی، انفجار و آتش سوزی، بریدگی و قطع اعضا ، حوادث ناشی از ابزار ماشینی و… معمولا اگه بحث صحنه سازی رو ازشون فاکتور بگیریم، چون 4 تا ویژگی رو باهم دارن میتونیم اسم حادثه رو روشون بزاریم.
هر زمان تو قانون اسم از حادثه ناشی از کار اومد این رو در نظر داشته باشید اگر حادثه با ویژگی هایی که گفته شد در داخل کارگاه اتفاق افتاده باشه حادثه ناشی از کار محسوب میشه.
9_ غرامت دستمزد: زمانی پیش میاد که بیمه شده دچار حادثه یا بیماری میشه و موقتا نمیتونه کار کنه، تو این شرایط تا زمانی که مجدد بتونه کارشو شروع کنه قرارداد کارش به حالت تعلیق درمیاد یعنی کارفرما بابت این بازه زمانی میتونه به کارگر حقوق و مزایا نده در نتیجه سازمان تامین اجتماعی تو این دوران بجای اون مزد و حقوق مبلغی رو به بیمه شده پرداخت میکنه که بهش میگن غرامت دستمزد. در نظر داشته باشیم اگه فرد بخاطر حادثه یا بیماری بطور دائم نتونه کار کنه دیگه اینجا غرامت دستمزد معنی نداره چون غرامت دستمزد برای وقتیه که کارگر موقتا نمیتونه کار کنه ، اینجا دیگه موضوع از کارافتادگی مطرح میشه که در ادامه درموردش توضیح میدیم.
۱۰_ وسایل کمک پزشکی : وسایل و تجهیزاتی هستن که کمک میکنن سلامتی یا نقص جسمی فرد جبران بشه مثل ویلچر بجای راه رفتن با پا و یا باعث تقویت یکی از حواس پنجگانه اش بشه مثل لنز داخل چشمی یا عینک طبی یا سمعک که کمک میکنن بینایی و شنوایی فرد تقویت بشه.
۱۱_ کمک ازدواج: یکی از برنامه های حمایتی سازمان تامین اجتماعی به بیمه شده های زن یا مردی که برای اولین بار ازدواج میکنن همین کمک ازدواج که بهشون پرداخت میکنه. اگه هر دو نفر زن و مرد واجد شرایط باشن این کمک هزینه به هردو نفرشون تعلق میگیره. شرایط تعلق کمک هزینه ازدواج رو تو ماده ۸۵ قانون تامین اجتماعی بررسی میکنیم.
۱۲_ کمک عائله مندی: یه مزایای دیگه ای که قانون در نظر گرفته مربوط به بیمه شده هایی که فرزند دارن. در واقع عائله مندی یه کمک مالیه و بیمه شده در صورتی که شرایط مد نظر قانونگذار رو داشته باشه بهش تعلق میگیره، تو ماده86 قانون بیشتر دربارش صحبت میکنیم.
۱۳ و ۱۴ و ۱۷_ از کار افتادگی کلی_ ازکار افتادگی جزئی_غرامت مقطوع نقص عضو : این سه مورد سه تا اصطلاحی هستن که مواد ۷۰ تا ۷۵ این قانون بطور کامل درموردشون توضیح داده ولیکن اینجا هم سعی شده مختصر آشنایی با این مفاهیم پیدا کنیم:
بطور کلی از دست دادن توانایی کار رو بهش میگن از کار افتادگی که ممکنه بر اثر بیماری، حادثه یا کهولت سن به وجود بیاد. تواین قانون از کار افتادگی یه تعهد قانونیه که بر اساس اون افراد میتونن با توجه به علت حادثه یا بیماری و درصد از کار افتادگی( کلی، جزئی،غرامت نقص عضو) یک نوع مستمری از تامین اجتماعی دریافت کنن(بند14 با مفهوم مستمری بیشتر اشنا میشیم).
ازکار افتادگی کلی زمانی پیش میاد که فرد تواناییش رو بر اثر بیماری حرفه ای یا حادثه ناشی از کار به حدی از دست بده که درصد از کارافتادگیش ۶۶درصد به بالا تشخیص داده بشه و از کار افتادگی جزئی هم حالتیه که فرد تواناییش رو بر اثر حادثه ناشی ازکار به حدی از دست میده که درصد از کار افتادگیش بین ۳۳ تا ۶۶ درصد تشخیص داده بشه
نقص عضوهم که تامین اجتماعی براش غرامت مقطوع نقص عضو در نظر میگیره شرایطیه که فرد بر اثر حادثه ناشی از کار؛ توانایی کارش بین ۱۰ تا ۳۳ درصد کاهش پیدا میکنه و به همین دلیل قانون فرد را مستحق دریافت این غرامت میدونه.
نکته ای که باید درنظر داشته باشیم اینه که علت، نوع و درصد از کار افتادگی یا نقص عضو بیمه شده توسط پزشک معتمد و کارشناسان تامین اجتماعی باید تشخیص و تایید بشه.
۱۵_ بازنشستگی: معمولا فرد بیمه شده ای که طبق مقررات قانون به سن بازنشستگی رسیده و اشتغال به کار نداره رو میگن بازنشسته. این قانون برای بازنشستگی شرایطی رو تعیین کرده از جمله سابقه کار و سن ،جنسیت و… که تو ماده ۷۶ بطور کامل بهشون اشاره میکنه و در صورتی که بیمه شده شرایط این ماده رو داشته باشه میتونه از بازنشستگی و امتیازاتی که براش پیش بینی شده بهره مند بشه. یکی از امتیازات بازنشستگی، مستمری هست که به فرد بازنسشته داده میشه.
۱۶_ مستمری: وقتی فرد بیمه شده با شرایطی مواجه بشه که تحت تاثیر اون شرایط قسمتی از درآمدش رو از دست بده مثل از کار افتادگی(کلی یا جزئی) ، بازنشستگی و… ، تامین اجتماعی میاد برای جبران بخش از دست رفته درآمد فرد، وجوهی رو بهش پرداخت میکنه که بهش میگن مستمری و در شرایطی هم که فرد فوت کرده باشه برای تامین معیشت بازماندگان این وجوه به اونها پرداخت میشه . البته باید در نظر داشت که مستمری اگه بخواد به فرد تعلق بگیره باید شرایطی که تو قانون براش درنظر گرفته شده رو داشته باشه: مثلا اگه از کار افتادگی کلی یا جزئی داشته باید حتما پزشک معتمد تایید کرده باشه.
۱۸_ کمک کفن و دفن: زمانی که بیمه شده فوت میکنه بر اساس قانون تامین اجتماعی مبلغی بعنوان تامین هزینه مربوط به کفن و دفن به خانواده اش پرداخت میشه. این مبلغ برای همه افراد با توجه به بیمه ای که پرداخت کردن، مبلغ مشخص و یکسانیه(مقطوع) و ربطی به میزان خرجکرد خانواده متوفی نداره.