ساده‌سازی مادۀ 1 قانون ارزش‌افزوده: مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه
معمولا هر قانونی که وضع میشه متناسب با موضوع قانون یکسری اصطلاحات و مفاهیم هم وجود داره که درک درست از اونها میتونه کمک کنه کلیت قانون رو بهتر یاد بگیریم.
قانون ارزش افزوده هم قبل از اینکه بخواد به مفاد مواد قانونی ورود کنه اومده و در ماده یک خودش یکسری از این اصطلاحات رو با تعاریفی که ارائه داده برامون شفاف کرده.
الف-عرضه: قانون میگه شما به هر شکلی که کالا( مثل مداد، دفتر، مواد غذایی، لوازم مصرفی و… )یا خدمتی( مثل آموزش، تعمیرات، مشاوره و…) رو به دیگران واگذار کنی یا ارائه بدی، از نظر من عرضه کالا و خدمت انجام دادی.
پس یک) حتما عرضه کالا و خدمات به دیگران انجام شده باشه. دو) واگذاری کالا و خدمت، به هر طریقی که باشه از نظر این قانون عرضه محسوب میشه . مثلا کالا یا خدمتی رو مجانی ارائه داده باشیم یا معاوضه کرده باشیم و یا بصورت نقد و نسیه فروخته باشیم هیچ فرقی نمیکنه و همه این موارد و سایر موارد مشابه، عرضه به حساب میان.
ب-واردات: اگه کالا و یا خدمتی بخواد از خارج کشور به داخل کشور بیاد بهش میگن واردات.
نکته ای که تو این تعریف وجود داره اینه که در متن خود ماده ، ورود کالا و خدمت به کشور رو در قالب (ورود به قلمرو گمرکی کشور و یا مناطق آزاد تجاری_صنعتی و یا مناطق ویژه اقتصادی) تعریف کرده.
منظور از قلمرو گمرکی و مناطق آزاد و ویژه چیه؟!
بطور مختصر بخوایم بگیم،گمرک یه نهاد دولتیه که تو هر کشوری جابه جایی مسافران و کالاها رو در سطح بین الملل کنترل و مدیریت میکنه و یکسری قوانین و مقررات خاص هم داره بخصوص درمورد صادرات و واردات. حالا مکان هایی که تو یه کشور تحت نظارت گمرک و قوانینش باشن مثل اسکله ها، فرودگاهها، انبارها، مرزها و راه آهن ها و… رو میگن قلمرو گمرکی، مثل فرودگاه امام در تهران و یا مرز خسروی در استان کرمانشاه.
مناطق آزاد تجاری_صنعتی هم یکسری مناطق مجاز هستن که معمولا در محدوده ورودی مرزها قرار دارن و تجارت توشون آزاد ، قوانین و سختگیری هایی هم که تو مناطق گمرکی هست اینجا کمتره. مثل منطقه آزاد کیش_چابهار و…
مناطق ویژه اقتصادی ، مناطق جغرافیایی هستن که میتونن هم تو محدوده ورودی مرزها و هم داخل کشور باشن و هدف از تعیین این مناطق جذب سرمایه های خارجی و داخلیه ، همینطور فراهم کردن زمینه ای برای فعالیت های تولیدی، تجاری، صادرات و حضور تو بازارهای فعال منطقه ای و بین المللی.از جمله مناطق ویژه اقتصادی هم میتونیم منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان، رفسنجان و… رو اسم ببریم.
پ-صادرات: وقتی کالا و یا خدمتی رو بخوایم به خارج از کشور بفرستیم بهش میگن صادرات.
ج-ث-ت-مالیات ارزش افزوده / مالیات و عوارض فروش / مالیات و عوارض خرید: این سه تا اصطلاح رو با هم تعریف میکنیم چون بهم وابسته هستن.
اصل ماجرای این قانون سر مالیات ارزش افزوده اس و نحوه محاسبه و پرداخت این مالیات به سازمان مالیاتی.
برای محاسبه مالیات ارزش افزوده فرمولی که قانون تعریف کرده اینه : مالیات و عوارض فروش منهای مالیات و عوارض خرید.حالا اگه تو این فرمول مالیات و عوارض فروش بیشتر از مالیات و عوارض خرید باشه باید میزان مابه التفاوت بدست اومده از فرمول رو به اداره مالیاتی بعنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت کنیم و اگه تو فرمول مالیات و عوارض خرید ازمالیات و عوارض فروش بیشتر بود اداره مالیاتی باید مابه التفاوت رو به ما پس بده که اصطلاحا میگن باید اداره مالیاتی این مبلغ رو استرداد کنه.
منظور از مالیات و عوارض خرید و فروش چیه؟ در واقع مالیات و عوارض کالاها و خدماتی که عرضه میشن رو میگن مالیات و عوارض فروش و همچنین مالیات و عوارض کالاها و خدماتی که خریداری میشن رو میگن مالیات و عوارض خرید.
سه تا نکته ای که باید در نظر بگیریم :یک اینکه مالیات و عوارض خرید و فروش و همینطور مالیات ارزش افزوده مربوط میشه به مودی مالیاتی ، دوم اینکه این دریافت و پرداخت های مالیات تو دوره زمانی مشخص و معینی باشه و سوم ،کالاها و خدمات باید طبق قانون بهشون مالیات تعلق بگیره نه اینکه معاف از مالیات باشن.(اینکه مودی مالیاتی کیه ، اون دوره زمانی معین چه دوره ایه و به چه کالاها و خدماتی مالیات تعلق میگیره رو تو بندهای ح و خ و د توضیح میدیم. )
مثال)
فرض کنید شخصی که مودی مالیاتی تو فصل بهار بابت کالاهایی که فروخته و یا خدماتی که ارائه کرده ۱۰۰ ریال مالیات و عوارض فروش دریافت کرده و در مقابل بابت کالاهایی که خریده و یا خدماتی که دریافت کرده 90 ریال مالیات و عوارض خرید پرداخت کرده حالا اگه بخوایم مالیات ارزش افزوده فصل بهار این شخص رو محاسبه کنیم طبق فرمولی که قانون بهمون داده ۱۰۰ ریال مالیات فروش رو منهای ۹۰ ریال مالیات خرید میکنیم حاصل میشه ۱۰ ریال و چون اینجا مالیات و عوارض فروش از خرید بیشتر بوده، شخص باید این مبلغ 10 ریال رو تحت عنوان مالیات ارزش افزوده به سازمان مالیاتی پرداخت کنه.
چ-عوارض: مالیات بر ارزش افزوده ای که قبلا درموردش توضیح دادیم درآمد دولته و دولت تو دل این مالیات بر ارزش افزوده یه مبالغی تحت عنوان عوارض برای شهرداری ها و دهیاری ها تعیین کرده که این مبالغ رو بعد از دریافت به حساب شهرداری ها واریز میکنه.
پس هر زمان که صحبت از مالیات بر ارزش افزوده شد ما میدونیم که این مالیات دریافتی توسط دولت تو دل خودش سهمی بعنوان عوارض برای شهرداری ها هم داره.
البته انواع دیگه ای از عوارض مثل عوارض سالانه خودرو یا عوارض آلایندگی و…هم وجود داره که برای این موارد قانون صراحتا نام و نوع عوارض رو عنوان میکنه و به سهم عوارضی که تو دل مالیات بر ارزش افزوده اس ربط نداره.
ح- مودی: به شخص حقیقی یا حقوقی میگیم که عرضه کالا، ارائه خدمت، واردات یا صادرات داره.
به حساب این تعریف همه اشخاصی که عرضه کالا و ارائه خدمت دارن مودی مالیاتی محسوب میشن! درسته؟ در جواب هم میتونیم بگیم بله و هم خیر!
بیاین برای فهم بهتر مطلب؛ اشخاص (مودیان مالیاتی) رو به ۲ دسته تقسیم کنیم.
الف) مودیان بالقوه: شامل همه کسایی میشن که عرضه کالا و ارائه خدمت دارن اما فعلا تو نظام مالیات ارزش افزوده ثبت نام نکردن.
ب) مودیان بالفعل: اینا همون اشخاصی هستن که عرضه کالا و ارائه خدمت دارن و طبق قانون هم تو نظام مالیات ارزش افزوده ثبت نام کردن.
اصل ماجرا اینه که از دید اداره مالیاتی، همه اشخاصی که عرضه کالا و ارائه خدمت میکنن مودی مالیاتی هستن اما چون فعلا این امکان وجود نداره یک دفعه همه رو مشمول و موظف به ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده کنه اومد و طی چند فراخوان هر بار یکسری ازاین اشخاص رو با ویژگی های مد نظر خودش دعوت کرده که بیان در نظام ارزش افزوده ثبت نام کنن و تکالیفی که براشون درنظر گرفته شده رو انجام بدن. مثل اشخاص حقوقی، طلافروشها، جایگاه داران سوخت و…
نظام مالیات بر ارزش افزوده چیه؟ در واقع سازمان مالیاتی، نظام ارزش افزوده رو بر اساس چهار چوب ها و قوانین خاص در قالب یک ساختار مشخص ایجاد کرده که مودی مالیاتی با ثبت نام تو این نظام و عمل به قوانین و مقرراتش بتونه دریافتها و پرداختهای مالیات ارزش افزوده خودش رو ارائه و گزارش بده.
خ-دوره مالیاتی: مودی مالیاتی که در نظام ارزش افزوده ثبت نام کرده باید قوانین و مقرراتش رو هم رعایت کنه و تو دوره های زمانی مشخص شده در قانون بیاد و گزارش( اظهارنامه )مالیات ارزش افزوده اش رو به اداره مالیاتی ارائه بده. خب حالا این دوره زمانی تو قانون چطور تعیین شده؟ طبق قانون سال شمسی رو به ۴ تا دوره ۳ ماهه(هر فصل یک دوره) تقسیم کردن و پایان هر فصل زمان ارائه گزارش به اداره مالیاتی هست.
د- اعتبار مالیاتی: اون بخش از مالیات و عوارض ارزش افزوده ای که مودی مالیاتی بابت خریدهاش پرداخت میکنه رو بهش میگن اعتبار مالیاتی و میتونه موقع محاسبه مالیات ارزش افزوده این میزان اعتبار مالیاتی رو از مالیات و عوارض فروشی که دریافت کرده کسر کنه.
ذ- معافیت: در قانون ارزش افزوده معافیت به کالاها و خدمات میخوره ، یعنی تو خود قانون یکسری کالاها و یکسری خدمات رو عنوان کرده که مالیات و عوارض ارزش افزوده بهشون تعلق نمیگیره. خدماتی مثل خدمات درمانی- خدمات بیمه ای و… کالاهایی مثل فرش دستباف-شمش طلا- -شیر-پنیر و… (تو ماده ۹ همین قانون مفصل توضیح میدیم کدوم کالا و خدمات معاف از مالیات ارزش افزوده هستن.)
ژ-س- پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان: مفاهیمی هستن که تو قانون پایانه های فروشگاهی بهشون اشاره میشه ولی چون با قانون ارزش افزوده و بحث عرضه کالا و ارائه خدمت مودیان مالیاتی ارتباط تنگاتنگی دارن اینجا هم یه تعریف مختصری ازشون ارائه میشه:
سازمان مالیاتی برای اینکه بتونه یه فضای شفاف اقتصادی تو کسب و کارها ایجاد کنه گفته کلیه اشخاصی که مشخص میکنم باید بیان و در سامانه ای که خودم طراحی کردم به اسم سامانه مودیان، ثبت نام کنن و از این به بعد هر مودی تو این سامانه یه حساب کاربری(کارپوشه) مخصوص خودش رو داره که باید از طریق کارپوشه اش خریدها، فروش ها ، واردات، صادرات، صورتحسابها، واریز و پرداخت هاش و… رو به من اعلام کنه. در واقع اومده و یه پل ارتباطی بین خودش و مودیان مالیاتی ایجاد کرده که بتونه همه چیز رو زیر نظر داشته باشه. به محض راه اندازی این سامانه ، مودیان باید به ترتیب درش ثبت نام و طبق قوانینی که سازمان براشون در نظر گرفته عمل کنن.
به رایانه و دستگاه های کارتخوان و درگاههای پرداخت الکترونیکی و هر وسیله ای که به نحوی امکان اتصال به شبکه پرداخت اینترنتی رو داشته باشن هم پایانه های فروشگاهی میگن و اشخاصی که طبق قانون موظف هستن پایانه فروشگاهی داشته باشن(مثل پزشکان، وکلا و…) باید به نحوی که سازمان اعلام میکنه پایانه هاشون رو به سامانه مودیان متصل کن.