ماده ۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم – اموال مشمول مالیات بر ارث و ضرایب آنها
ساده‌سازی مادۀ ۱۷ ق م م : مدت زمان مطالعه:۱۳دقیقه
ماده ۱۷ قانون مالیات بر ارث یکی از مهم ترین مواد قانونه چون در مورد نرخ و میزان مالیات بر ارث صحبت میکنه و میگه وقتی کسی فوت کرد اموال و دارایی هاش به چه شکلی مشمول مالیات میشه.
طبق این قانون، فوت فرد میتونه فوت واقعی یا فوت فرضی باشه! فوت فرضی چیه؟ حتما تا حالا شنیدین کسی مفقودالاثر شده یا سالهاس گم شده و خبری ازش نیست و اموال و دارایی هاش بلاتکلیف مونده، برای این افراد میشه از طریق مراجع قضایی حکم فوت فرضی گرفت و اونها رو فوت شده فرض کرد.
پس بحث مالیات بر ارث برای کسی که بصورت واقعی فوت کرده باشه یا از طریق حکم قضایی فوت فرضی براش گرفته باشن کاربرد داره.
این ماده در ۶ بند، نرخ مالیات بر ارث و نحوه محاسبه اش رو برای انواع مختلف اموال و دارایی متوفی به ما یاد میده.
قبل از اینکه بخواییم به توضیح بندهای مختلف این ماده بپردازیم بهتره که به سه مورد مهمی که تو محاسبات مالیات ارث باهاشون سر وکار داریم دقت کنیم: ۱- نرخ مالیات ۲-ماخذ مالیات ۳- تاریخ و زمان تعلق و شناسایی مالیات
نرخ مالیات درصدیه که به وسیله قانون و دولت تعیین میشه و بر اساس همین نرخ، مالیات محاسبه میشه.
ماخذ مالیات اون موضوع و موردیه که مالیات بابتش گرفته میشه.مثلا در مورد ارث برای ملکی مثل ساختمان ماخذ مالیات میشه ارزش معاملاتی اون ساختمان که در ادامه بیشتر باهاش آشنا میشیم.
تاریخ تعلق و شناسایی مالیات هم تاریخیه که در اون به محاسبه و پرداخت مالیات اقدام میکنیم. بعنوان نکته مهم در بحث مالیات بر ارث تاریخ تعلق مالیات برای تمامی ۶ بندی که در ادامه توضیح میدیم تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وارث هستش که دیگه در هر بند بهش اشاره نمیکنیم.
وارث هم کسیه که طبق قانون اموال و دارایی های متوفی به اون میرسه.
بریم در ادامه ببینیم اموال و دارایی های متوفی ،که قانونگذار تعیین کرده بابتش مالیات بر ارث بگیره شامل چه مواردی میشن:
- دسته اول شامل سپرده های بانکی و سود های متعلق به سپرده ها، اوراق مشارکت و سودشون، و همچنین سود سهام هست که طبق قانون باید 3% ارزششون مالیات محاسبه و پرداخت بشه. مثلا متوفی تو بانک تجارت یه سپرده بلند مدت داشته که سود سپرده هم بهش تعلق گرفته حالا وراث برای این مورد باید به میزان ۳% از ازش سپرده و سودش رو بعنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنن.نکته مهم اینکه نرخ مالیات بر ارث سپرده، برای بانکها با موسسات مالی و اعتباری فرق داره. اگر متوفی بجای بانک در موسسات مالی و اعتباری حساب باز کرده باشه، وراث بجای ۳% باید بر اساس نرخ بند۳ همین ماده، مالیات رو محاسبه و پرداخت کنن.
- اگر متوفی سهام بورسی داشته باشه نرخ مالیاتش ۰.۷۵% ارزش فروش سهام میشه و اگر سهام غیر بورسی داشته باشه نرخ مالیاتش 6% ارزش اسمی سهامه .منظور از سهام بورسی، سهام متوفی در شرکت هاییه که تو بورس پذیرفته شدن مثل شرکت فولاد مبارکه اصفهان و سهام غیر بورسی هم در واقع منظور سهم متوفی تو یه شرکت خصوصی عادیه.مثل شرکت لوله سازی ماهشهر.این نکته رو هم مد نظر داشته باشید، نرخ ۰.۷۵% و ۶% نرخ های مربوط به ماده ۱۴۳مکرر و تبصره۱ ماده ۱۴۳ هستن که ۱.۵ برابر شدن.
- این بند درباره سایراموال و حقوق مالی و حق امتیازها صحبت میکنه مثل امتیاز تلفن ثابت، امتیاز تلفن همراه، امتیاز سردفتران حق تالیف، حق اختراع، سپرده در موسسات مالی و اعتباری و…که نرخ مالیاتش ۱۰% ارزش روز هست.
- وسایل نقلیه متوفی مثل ماشین و موتورسیکلت و …. هم نرخ مالیاتشون 2% بهای اعلامی میشه ، در واقع همون قیمت وسیله نقلیه اس که توسط کارشناس اداره امور مالیاتی تعیین شده.
- املاک مسکونی هم که یه گروه دیگه از دارایی های متوفی به حساب میاد نرخ مالیاتش۷.۵% ارزش معاملاتیه، و برای مغازه و ملک اداری، 3% ارزش واقعی ملک یا همون ارزش روز میشه. ارزش معاملاتی ملک، قیمت مصوبیه که توسط کمیسیون تقویم املاک برای مناطق مختلف شهر تعیین شده و معمولا از ارزش واقعی ملک کمتره، همچنین ارزش معاملاتی فقط برای املاک مسکونی، باغ و زمین کشاورزی و … کاربرد داره و به همین خاطر برای املاک تجاری و اداری مثل دکان ، حجره، فروشگاه و… قیمت واقعی ملک مبنای محاسبه مالیات قرار میگیره. این نرخ ۷.۵% و ۳% نرخ های مربوط به ماده ۵۹ ق م م هستن که ۱.۵ برابر شدن.
- اموال و دارایی های متوفی که خارج از کشور قرار داره تو ۲ حالت میتونیم مالیاتش رو محاسبه کنیم:
الف)کشوری که اموال و املاک و دارایی متوفی توش قرار داره مالیات ارث بگیره : در این حالت باید بیام و ارزشی که کشور خارجی روی اموال گذاشته رو در نظر بگیرم و مالیات ارثی که از وراث متوفی گرفتن رو ازش کسر و نهایتا برای محاسبه مالیات هر چی باقی موند رو در ۱۰% ضرب کنیم.
ب)کشوری که اموال و املاک و دارایی متوفی توش قرار داره اصلا مالیات بر ارث نگیره: در این حالت برای محاسبه مالیات بر ارث فقط کافیه ارزش روز این اموال و املاک و دارایی ها رو در ۱۰% ضرب کنیم.
تذکر مهم: مجددا تاکید میکنیم ارزش گذاری اموال متوفی برای محاسبه مالیات در تاریخ انتقال به وراث انجام میشه.
تبصره۱) این قانون در رابطه با متوفیان بعد از ۱۳۹۵/۰۱/۰۱ اجرا میشه و کسانی که قبل از این تاریخ فوت کرده باشن مشمول قانون قدیم مالیات بر ارث میشن.
تبصره ۲) نرخ هایی که اینجا اعلام شد برای وراث طبقه اول هست و ورثه طبقه دوم و سوم به ترتیب ۲ و ۴ برابر این نرخ ها باید مالیات بدن. اما اینکه وراث طبقه دوم و سوم چه کسایی هستن رو در ادامه تو ماده ۱۸ همین قانون توضیح میدیم.
تبصره ۳) این تبصره میگه اگه متوفی و وراث خارج از ایران زندگی کنن در واقع مقیم خارج از ایران باشن(تعریف مقیم در ماده ۱۸۰ ق م م)، اموال و دارایی های متوفی که در ایران هست بر اساس ۶ بندی که توضیح دادیم مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول میشه و فرقی هم نداره وراث جزء طبقه دوم یا سوم باشن.
تبصره ۴) وقتهایی که وراث بخوان سهم خودشون رو از اموال موضوع بند های ۲، ۴ و ۵ این ماده به دیگران و یا به سایر وراث انتقال بدن، علاوه بر مالیات بر ارث، باید متناسب با موضوع بندهای۱ ،۴ و۵ مالیاتهای دیگه ای هم پرداخت کنن. مثلا درمورد املاک و حق واگذاری، باید علاوه بر مالیاتی که تو بند ۵ محاسبه میشه، بر اساس مقررات مالیات بر درآمد املاک هم، بصورت جدا مالیات پرداخت کنن.
تبصره ۵) اگه متوفی یه قرارداد اجاره به شرط تملیک با بانک ها و سایر نهاد های مالی و اعتباری داشته باشه مالیات ارثش نسبت به زمین و ساختمان بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه میشه.
مثال: جدول زیر اموال و دارایی های متوفی، علی صادقی میباشد که درتاریخ ۱۳۹۵/۰۵/۲۵فوت کرده، ورثه متوفی یک همسر دائمی، پدر، یک پسر و دو دختر هستن. مالیات بر ارث هرگروه از دارایی های این فرد به صورت زیر محاسبه می شود.
در نظر داشته باشید: مبلغ ۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال در کشورتفلیس مالیات بر ارث پرداخت شده است..
| اموال و دارایی ها | ارزش تاریخ فوت | ارزش تاریخ ثبت یا انتقال یا تحویل |
| سهام شرکت بورسی | ۲/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۱/۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| سپرده نزد بانک ملت | ۵/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۶/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| سپرده نزد مؤسسه مالی و اعتباری | ۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۱/۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| حق تالیف | ۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| موتورسیکلت | ۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۷۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| حق واگذاری محل مغازه | ۱۰/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۱۲/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال |
| آپارتمان مسکونی(به مأخذ ارزش معاملاتی) | ۵/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال | ۵/۰۰۰/۵۰۰/۰۰۰ریال |
| خانه مسکونی در تفلیس | ۲۰/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ریال(مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع ملک) | |
حل مثال:
نکته ای که در رابطه با محاسبه مالیات باید مد نظر داشته باشیم ، این است که ارزش اموال در تاریخ ثبت و انتقال و تحویل به وراث مد نظر قرار گیرد.
مالیات سپرده نزد بانک ملت (موضوع بند ۱) ۱۸۰/۰۰۰/۰۰۰=۳%*۶/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات سهام شرکت بورسی( موضوع بند ۲) ۱۱/۲۵۰/۰۰۰=۰.۷۵%*۱/۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات سپرده نزد مؤسسه مالی و اعتباری( موضوع بند ۳) ۱۳۰/۰۰۰/۰۰۰=۱۰%*۱/۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات حق تالیف (موضوع بند ۳) ۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰=۱۰%*۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات موتورسیکلت ( موضوع بند ۴) ۱۴/۰۰۰/۰۰۰=۲%*۷۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات حق واگذاری محل مغازه ( موضوع بند۵ ) ۳۶۰/۰۰۰/۰۰۰=۳%*۱۲/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات آپارتمان مسکونی در ایران (موضوع بند ۵) ۴۱۲/۵۰۰/۰۰۰=۷.۵%*۵/۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰
مالیات خانه مسکونی در تفلیس (موضوع بند ۶) ۱/۹۰۰/۰۰۰/۰۰۰=۱۰%*(۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰-۲۰/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰)